In gevecht met je darmen:

Rommelende darmen, het prikkelbare darm syndroom (PDS), spastische darm en andere darmproblemen komen veel voor. Ongeveer 5-10% van de Nederlanders ervaart klachten die samenhangen met PDS.

Het probleem is zelfs nog groter omdat lang niet iedereen de klachten herkent of ermee naar de huisarts gaat. Darmen rommelen, diarree, obstipatie, pijn en een opgeblazen gevoel kunnen het dagelijkse leven flink verstoren. Zeker wanneer deze klachten regelmatig terugkomen, is het belangrijk inzicht te hebben in symptomen, oorzaken en de mogelijke behandeling.

Door goed voor je darmen te zorgen, investeer je in een heldere geest, een evenwichtige stemming en een sterk immuunsysteem.

Wat is het prikkelbare darm syndroom (PDS)?

PDS, internationaal bekend als IBS (Irritable Bowel Syndrome), is een chronische aandoening waarbij de darmen overgevoelig en ontregeld reageren op normale invloeden als voeding, stress en hormonale schommelingen. Dit uit zich in een verstoring van de motiliteit (darmbeweeglijkheid) en een verhoogde gevoeligheid van de zenuwuiteinden in de darmwand. Hoewel er geen blijvende schade aan de darmen ontstaat, kan de hinder groot zijn.

PDS veel bij vrouwen

Opvallend is dat PDS veel vaker voorkomt bij vrouwen (ongeveer 70%) dan bij mannen. Een groot deel van de mensen met PDS schaamt zich voor hun klachten of denkt dat 'het er nou eenmaal bij hoort', waardoor de werkelijke prevalentie waarschijnlijk hoger ligt dan men denkt. Het syndroom kent een breed scala aan klachten en vereist vaak een individuele benadering.

Symptomen van prikkelbare darmen

Regelmatige of terugkerende buikpijn of buikkrampen, vaak (maar niet altijd) met een opgeblazen of opgezette buik

Veranderd ontlastingspatroon: periodes van diarree, verstopping of een afwisseling hiervan

• Winderigheid en een duidelijke toename van darmen rommelen of borrelende geluiden

• Plotselinge, sterke aandrang tot ontlasting

• Slijm bij de ontlasting; bloedverlies is ongebruikelijk en reden om altijd een arts te raadplegen

• Vaak hangerigheid, moeheid, minder energie, en soms ook misselijkheid, zuurbranden of een vol gevoel zelfs na kleine maaltijden.

Klachten zijn meestal langdurig of chronisch, maar kunnen in ernst en frequentie wisselen: rustige periodes worden afgewisseld met aanvallen.

Deze symptomen komen veel overeen met andere darmproblemen, maar het relatief plotseling optreden, de combinatie van klachten en het ontbreken van duidelijke afwijkingen bij onderzoek wijzen in de richting van prikkelbare darmen.

Plotseling sterke aandrang tot ontlasting:

Ik mag graag wandelen en trek de natuur in. In de loop der tijd ben ik er aan gaan wennen om te zorgen dat ik wc-papier bij me heb, Het overkomt me regelmatig dat ik dan plotseling moet poepen. Ik kan dit onmogelijk ophouden. Het moet er uit. Wat wel elke keer een hele opluchting is. Maar zo af en toe gaat het helemaal mis, als ik niet vrij in het struikgewas kan zitten. Met tot gevolg dat ik er dan behoorlijk onder zit.

Joop

Hoe ontstaat PDS of een spastische darm?

Hoe werkt het precies in de darmen? De oorzaken van PDS zijn complex en nog niet volledig bekend, maar verschillende factoren spelen een rol:

Verstoorde hersen-darm-as: De communicatie tussen het zenuwstelsel van de darmen en de hersenen loopt bij PDS-patiënten anders, vaak via de zenuwstof serotonine. Hierdoor reageren de darmen abnormaal op normale prikkels.

Microbioom (darmflora): Patiënten met PDS hebben vaak een ander bacterieprofiel in hun darmen. Het evenwicht tussen goede en schadelijke bacteriën is verstoord, wat invloed heeft op gasvorming, ontlasting en gevoeligheid.

Na infecties: Ongeveer 1 op de 4 PDS-patiënten krijgt klachten na een buikgriep, darminfectie of voedselvergiftiging. De schade aan de darmwand maakt deze gevoeliger.

Stress en emotionele factoren: Stress, spanning of ingrijpende gebeurtenissen kunnen de klachten uitlokken of verergeren, hoewel PDS niet puur psychisch is.

Hormonale invloeden: Klachten verergeren vaak rond menstruatie, zwangerschap of overgang.

Erfelijkheid: PDS komt vaker voor binnen families, wat wijst op een erfelijke aanleg.

Andere hypothesen zijn onder andere een overgroei van bacteriën in de dunne darm (SIBO) en een verhoogde gevoeligheid van de darmwand na bijvoorbeeld een ontsteking of antibioticakuur. Factoren als voeding, erfelijkheid, infecties en medicatiegebruik beïnvloeden samen de functionaliteit van de darmen.

Wat is het verschil tussen een spastische darm en prikkelbare darmsyndroom?

De term 'spastische darm' werd vroeger vooral gebruikt in Nederland en betekent hetzelfde als PDS. Het begrip komt voort uit de spastische (onregelmatige, krampachtige) bewegingen die de darmen maken tijdens een aanval. Internationaal spreken artsen altijd van IBS of PDS. Tegenwoordig is de term prikkelbare darmsyndroom (PDS) gangbaarder, omdat het niet alleen over spasticiteit van de darmen gaat, maar ook over andere gemene delers zoals overgevoeligheid van de zenuwen in de darmwand en het breder spectrum aan klachten. Soms wordt de term spastische darm nog door patiënten gebruikt, maar medische professionals spreken vooral van PDS.

Hoe herken ik een spastische darm aanval?

Een spastische darm aanval, of PDS-aanval, kenmerkt zich door plotselinge en heftige buikkrampen, vaak samen met een onbedwingbare aandrang om naar het toilet te gaan. Tijdens een aanval zijn dit de typische verschijnselen:

• Sterke, plotselinge en soms stekende pijn in de onderbuik

• Meerdere keren kort na elkaar naar het toilet moeten, meestal zonder volledige verlichting

• Snelle wisseling van diarree, obstipatie of onregelmatige ontlasting

• Intense darmen rommelen, borrelen of gorgelen

• Een opgeblazen gevoel en soms misselijkheid; opluchting volgt vaak na ontlasting, maar is niet altijd volledig

• Bewegingsdrang – lopen of wiegen kan de pijn iets verlichten

De duur van een aanval is wisselend: het kan enkele uren duren, maar soms blijven de klachten dagen tot zelfs weken opspelen voordat een rustige fase aanbreekt.

Waarom gaan mijn darmen rommelen na het eten?

Na het eten komt de spijsvertering op gang: het lichaam activeert de darmen zodat voedsel en afvalstoffen verder worden verwerkt en afgevoerd. Bij mensen met prikkelbare darmen reageren de zenuwen overgevoelig op deze prikkel.

Specifieke voedingsmiddelen – denk aan vezelrijke producten, koolhydraten die slecht worden opgenomen, zuivel of koolzuurhoudende dranken – veroorzaken extra gasvorming, waardoor de beruchte darmen rommelen, borrelen of zelfs luidruchtige darmgeluiden ontstaan.

Ook lucht dat onbewust wordt ingeslikt (door praten, snel eten, kauwgom kauwen) draagt bij. Rommelende darmen na het eten betekenen meestal niet dat er iets ernstigs aan de hand is, maar ze kunnen sociaal behoorlijk hinderlijk zijn.

Waardoor ontstaan darmproblemen bij mensen met PDS?

• Overgevoelige zenuwen in de darmwand: prikkels worden overdreven sterk doorgegeven aan de hersenen

• Verstoorde darmmotiliteit: te snel (diarree) of te traag (obstipatie) transport van voedsel

• Veranderingen in het microbioom: minder goede, meer slechte bacteriën

• Voedingsmiddelen die darmen extra prikkelen, zoals bepaalde suikers en vezels

• Stress, hormonen en emoties beïnvloeden direct de werking van de darmen

Deze factoren versterken elkaar vaak, waardoor klachten kunnen blijven of terugkeren.

Wat helpt tegen darmen rommelen door prikkelbare darmen?

Eet rustig, neem de tijd, kauw langzaam en eet kleinere porties verspreid over de dag

Voorkom het inslikken van veel lucht (langzaam eten, niet praten of kauwgom kauwen tijdens het eten, geen koolzuurhoudende dranken)

Beperk producten die veel gas veroorzaken: peulvruchten, koolsoorten, ui, knoflook, zoetstoffen als sorbitol, xylitol

Drink rustgevende kruidenthee (pepermunt, gember, kamille)

Let op voldoende inname van vezels, maar bouw dit langzaam op; vezels kunnen eerst juist klachten verergeren

Houd een voedingsdagboek bij om triggers te ontdekken

Blijf matig en regelmatig bewegen; wandelen en fietsen stimuleren de darmbeweging op natuurlijke wijze

Stressmanagement: ontspanning via yoga, mindfulness of ademhalingsoefeningen

Overweeg begeleiding door een diëtist voor bijvoorbeeld FODMAP-dieet

Zuurbranden:

Ik schat dat ik 20 jaar geleden gestopt ben met roken. Ik was een zware roker met bijbehorende klachten over hoesten. Maar na enkele jaren niet meer te hebben gerookt, bleef ik maar hoesten. Door de KNO arts werd vastgesteld dat door hoog maagzuur mijn keel werd geïrriteerd, waardoor ik ging hoesten. Dan wordt er onmiddellijk Omiprazol voorgeschreven. Dat helpt prima, maar ik ben er geen liefhebben van en gebruikte het niet meer.

Welke behandelingen zijn er voor het prikkelbare darmsyndroom?

-Leefstijl- en voedingsadviezen (gezond, regelmatig en gevarieerd eten, voldoende beweging, stress reduceren)

-Individueel aangepast dieet, eventueel FODMAP-beperkt

-Pepermuntoliecapsules (vooral effectief tegen buikpijn en krampen)

-Medicatie: krampstillers (antispasmodica), laxeermiddelen of juist stoppende middelen, en indien nodig antidepressiva bij ernstige pijnklachten

-Probiotica, hoewel het effect niet altijd voorspelbaar is

-Psychologische begeleiding: cognitieve gedragstherapie, hypnotherapie, stressmanagement

-Mindfulness, yoga, ontspanningstechnieken

-Goede communicatie en begeleiding door (huis)arts en diëtist blijven essentieel

Omdat het klachtenpatroon per persoon verschilt, is maatwerk noodzakelijk. Soms duurt het even voor de juiste aanpak gevonden is. PDS is niet volledig te genezen, maar de klachten kunnen wel fors verminderen.

Wat kun je zelf doen? Praktische tips bij prikkelbare darmen

• Breng structuur aan in eten, beweging en slapen

• Maak gebruik van een voedings- of klachten-dagboek

• Laat je tijdig begeleiden door professional (arts, diëtist) als de klachten niet verdwijnen

• Probeer mindfulness of andere technieken om stress te reduceren

• Vermijd producten waar je darmen heftig op reageren, maar probeer niet alles tegelijk te schrappen

• Communiceer open over je klachten, zowel met professionals als met je omgeving

• Laat angst los om naar het toilet te moeten: ‘Beter buiten dan binnen’ geldt ook voor je darmen!

Mijn Berlijn avontuur :

In 1976 ging ik een weekend naar Berlijn met vrienden. Op zaterdagavond ging mij het licht uit. Twee dagen laten kwam ik weer bij in het ziekenhuis en was ik geopereerd aan een darmkoliek. Twee daarna opnieuw een koliek en een operatie. Aansluitend 3 weken intensive care. In 1978 een buikwand-operatie ondergaan, waarbij een buikmat werd geplaatst om de buikwand te versterken.

Daarna vele malen koliek aanvallen en ontstekingen in de buik. Opereren kon feitelijk niet, vanwege de buikmat. Gelukkig kon het steeds op natuurlijke wijze worden opgelost. Maar het blijft een heel pijnlijk iets. Als de maag het maagzuur niet meer kan afvoeren vanwege een verstopping spuug je heel veel groen maagsap.

Welke behandelingen zijn er voor het prikkelbare darmsyndroom?

-Leefstijl- en voedingsadviezen (gezond, regelmatig en gevarieerd eten, voldoende beweging, stress reduceren)

-Individueel aangepast dieet, eventueel FODMAP-beperkt

-Pepermuntoliecapsules (vooral effectief tegen buikpijn en krampen)

-Medicatie: krampstillers (antispasmodica), laxeermiddelen of juist stoppende middelen, en indien nodig antidepressiva bij ernstige pijnklachten

-Probiotica, hoewel het effect niet altijd voorspelbaar is

-Psychologische begeleiding: cognitieve gedragstherapie, hypnotherapie, stressmanagement

-Mindfulness, yoga, ontspanningstechnieken

-Goede communicatie en begeleiding door (huis)arts en diëtist blijven essentieel

Omdat het klachtenpatroon per persoon verschilt, is maatwerk noodzakelijk. Soms duurt het even voor de juiste aanpak gevonden is. PDS is niet volledig te genezen, maar de klachten kunnen wel fors verminderen.

Wat kun je zelf doen? Praktische tips bij prikkelbare darmen

• Breng structuur aan in eten, beweging en slapen

• Maak gebruik van een voedings- of klachten-dagboek

• Laat je tijdig begeleiden door professional (arts, diëtist) als de klachten niet verdwijnen

• Probeer mindfulness of andere technieken om stress te reduceren

• Vermijd producten waar je darmen heftig op reageren, maar probeer niet alles tegelijk te schrappen

• Communiceer open over je klachten, zowel met professionals als met je omgeving

• Laat angst los om naar het toilet te moeten: ‘Beter buiten dan binnen’ geldt ook voor je darmen!

Augurk eten:

Via de KNO arts Omiprazol voorgeschreven gekregen, om maagzuur af te remmen. Totdat een vriend vertelde dat hij bij zuurbranden altijd een augurk op at. Resultaat = geen zuurbranden meer. En ik heb het uitgeprobeerd en het helpt perfect. Geen hoestbuien meer door een geïrriteerde keel.

Wat betekent FODMAP?

FODMAP’s zijn koolhydraten (suikers, vezels en zetmeel) die van nature in veel voedingsmiddelen voorkomen. Het bijzondere aan FODMAP’s is dat ze niet of slecht verteerbaar zijn. Ze kunnen niet worden opgenomen in de dunne darm en komen in de dikke darm terecht. Daar worden ze gefermenteerd: afgebroken door bacteriën uit de dikke darm. Sommige mensen kunnen hierdoor buikklachten krijgen, zoals een opgeblazen gevoel en winderigheid.

Voorbeelden van FODMAP-rijke producten zijn ui, knoflook, kool, appel, peer, mango, tarwe, zuivel en honing. De ene persoon is gevoeliger voor FODMAP’s dan de ander. Daarom is het belangrijk dat je niet zomaar zelf een FODMAP-dieet start. Doe dit altijd met een diëtist die jou kan begeleiden. Zo weet je zeker welk eten bij jou klachten veroorzaakt en mis je geen belangrijke voedingsstoffen.

De hersen-darmverbinding (ook wel de gut-brain axis genoemd) is zeer belangrijk voor je lichamelijke én mentale gezondheid. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek laat zien dat je darmen en hersenen nauw met elkaar samenwerken via zenuwen (vooral de nervus vagus), hormonen en het immuunsysteem.